Ástand sjávar og lífríki í sjó

Erfitt er að greina áhrif hnattrænnar hlýnunar á breytingar á ástandi sjávar (hita og seltu) við Ísland. Þær breytingar sem orðið hafa á hita og seltu á hafsvæðinu umhverfis Ísland síðan 1995 fara ekki út fyrir mörk náttúrlegs breytileika. Frá 1995 til 2020 hefur hlýr og selturíkur Atlantssjór verið ráðandi fyrir norðan land. Talið er að á hafsvæðinu kringum landið verði áframhaldandi hlýindaskeið, eins og tvo síðustu áratugi.

Vegna aðstæðna í hafinu við Ísland hefur súrnun sjávar (lækkun á pH-gildi) orðið hraðari hér við land en að jafnaði í heimshöfunum og er súrnunin um 0,14 pH-einingar frá iðnbyltingu. Útreikningar sýna að aðeins er hægt að snúa súrnun sjávar við ef styrkur gróðurhúsalofttegunda í lofthjúpnum lækkar. Almennt eru áhrif súrnunar á lífverur neikvæð. Kalkmyndandi lífríki er viðkvæmt auk þess sem súrnun sjávar getur haft áhrif á aðrar lífverur, eins og t.d. fiska.

Aukning hefur orðið á magni svifþörunga, bæði á Íslandsmiðum og á stóru svæði suður af Íslandi. Ekki hefur mælst viðvarandi lækkun á magni dýrasvifs á Íslandsmiðum, eins og á stóru svæði í Norður Atlantshafi, en talsverðar sveiflur eru þó milli ára. Meðalmagn plöntu- og dýrasvifs að vorlagi á Norðurmiðum er meira í hlýrri en kaldari árum. Fyrir norðan land hafa orðið breytingar á magni og útbreiðslu mikilvægra dýrasvifstegunda með hækkandi hitastigi sjávar. Þar hefur hlutur rauðátu aukist en kaldsjávartegundarinnar pólátu minnkað.

Hækkandi hitastig á íslenska landgrunninu hefur leitt til breytinga á útbreiðslu margra fisktegunda. Tegundir, til dæmis ýsa, sem hafa verið við nyrðri mörk útbreiðslu sinnar á Íslandsmiðum og fundist að mestu í hlýja sjónum sunnan og vestan við landið, hafa stækkað útbreiðslusvæði sitt til norðausturs. Á sama tíma hafa stofnstærðir kaldsjávartegunda, svo sem hlýra, loðnu og hrognkelsis, minnkað og útbreiðslusvæði færst til.

Frá árinu 2006 hefur fæðuslóð makríls breiðst út frá Noregshafi á Íslandsmið. Á sama tíma hefur sumarfæðuslóð loðnu færst í vestur frá Íslandshafi, upp að landgrunnskantinum við Austur-Grænland.

Nýliðun margra hlýsjávartegunda, svo sem humars, blálöngu og skötusels, hefur minnkað mikið á undanförnum árum. Þessa neikvæðu þróun má meðal annars rekja til breyttra umhverfisskilyrða í hafinu síðastliðin 20 ár. Um er að ræða tegundir sem halda sig aðallega í hlýjum sjó við suður og vesturströndina.

Tilfærsla hefur orðið í útbreiðslu margra tegunda hvala við landið samhliða aukningu í stofnstærð. Hrefna finnst nú aðallega lengra frá landi fyrir norðan land, en í minna mæli á landgrunninu. Stofnstærð flestra tegunda skíðishvala hefur aukist undanfarin 20 til 30 ár vegna umhverfisbreytinga og minnkandi veiðiálags. Hrun í selastofnum má rekja til mikils veiðiálags. Stofnar helstu sjófugla við landið hafa farið minnkandi á síðustu árum. Í sumum tilfellum má rekja það með óbeinum hætti til umhverfisbreytinga í hafinu við landið. Þannig hafa breytingar í stofnum fæðutegunda, eins og sandsílis og loðnu, leitt til lélegrar afkomu sjófugla.